De energiemarkt verandert snel. Als consumenten gebruiken we steeds vaker stroom in plaats van gas, benzine of olie. Daarbij komt dat deze elektriciteit steeds vaker wordt opgewekt door energiebronnen die niet continue stroom leveren, zoals zon en wind. Dat vraagt om een flexibel elektriciteitsnet, maar dat hebben we nog niet goed op orde. Tot die tijd moeten we ook allemaal een steentje bijdragen door ons gedrag aan te passen.
Flexibel gebruik stimuleren
Een manier om flexibel gebruik van elektriciteit te stimuleren is het invoeren van dynamische energiecontracten. Dit zijn contracten waarbij de stroomprijs per uur varieert, afhankelijk van vraag en aanbod. Maar wat betekent dat voor de consument? En zijn deze contracten voor iedereen geschikt? In opdracht van het ministerie van KGG en in samenwerking met CE Delft onderzocht Motivaction zowel de technische als de sociale kant van deze ontwikkeling.
Wat zijn dynamische contracten?
Bij een dynamisch contract is de prijs die je betaalt voor elektriciteit niet vast, maar verandert deze elk uur. Dit biedt kansen voor wie zijn verbruik kan sturen naar goedkope uren, maar brengt ook onzekerheid mee: prijzen kunnen onverwacht stijgen.
Technische inzichten: lagere kosten, maar risico op pieken
CE Delft analyseerde de impact op het elektriciteitsnet en de energierekening. Huishoudens met een dynamisch contract zijn gemiddeld goedkoper uit dan met een vast of variabel contract – vooral als ze een elektrische auto of warmtepomp hebben en hun verbruik slim plannen. Zonder actief sturen is de rekening gemiddeld 10-15% lager; met slimme sturing kan dit voordeel voor sommige huishoudens oplopen tot 25%.
Maar er zijn ook risico’s. Als veel mensen tegelijk hun apparaten aanzetten op goedkope momenten, kunnen er nieuwe pieken in het elektriciteitsnet ontstaan. In de helft van de onderzochte wijken neemt de piekbelasting in 2030 toe; in 2040 zelfs in tweederde van de wijken. Dit kan leiden tot netcongestie, vooral op momenten dat het net al zwaar belast is.
De menselijke kant: wie kiest voor dynamisch, en waarom?
Motivaction onderzocht de sociale aspecten: wie kiest voor een dynamisch contract, wat weten mensen ervan, en wat houdt anderen tegen? Uit een enquête onder ruim 1.700 Nederlanders blijkt dat de groep met een dynamisch contract klein is (circa 5%), maar opvallend verschilt van de rest. Ze zijn gemiddeld jonger, hoger opgeleid en hebben vaker een hoger inkomen. Ze zijn beter op de hoogte van hun energieverbruik en besteden meer tijd aan het monitoren daarvan (gemiddeld 32 minuten per week). Ze vinden het vaak leuk en avontuurlijk om actief met hun energiecontract bezig te zijn, ervaren weinig stress en hebben meestal een financiële buffer voor onverwachte prijsstijgingen.
Risico’s en barrières
Huishoudens met een dynamisch contract zijn risicobewuster én risicotoleranter. Ze sturen hun verbruik actief: de wasmachine, vaatwasser of elektrische auto worden vooral aangezet als de stroom goedkoop is. Voor deze groep wegen de voordelen – lagere kosten en meer controle – duidelijk op tegen de risico’s.
Daarentegen zien veel Nederlanders met een vast of variabel contract een dynamisch contract als ingewikkeld, risicovol en te spannend. Zij geven de voorkeur aan zekerheid, zelfs als dat betekent dat ze meer betalen. Slechts 14% van de mensen met een variabel contract en 7% met een vast contract overweegt een overstap.
Conclusie
Dynamische contracten zijn niet voor iedereen geschikt. Ze bieden vooral voordelen voor mensen die bereid zijn hun gedrag aan te passen, voldoende kennis en een financiële buffer hebben, en het leuk vinden om actief met hun energieverbruik bezig te zijn. Goede informatievoorziening is cruciaal: veel mensen weten nog te weinig over de werking, risico’s en voordelen van dynamische contracten.
Deze blog is gebaseerd op het rapport “Dynamische elektriciteitscontracten en netcongestie”, uitgevoerd door CE Delft en Motivaction in opdracht van het ministerie van KGG (februari 2025). Het rapport kun je hier downloaden.
Meer weten?
Wil je meer weten over dit onderzoek of ben je benieuwd hoe jouw doelgroep aankijkt tegen dynamische energiecontracten? Neem gerust contact op met Gerard van der Werf of Paloma Bunck.
