Het animo om te investeren in de wapenindustrie is toegenomen sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. Vóór de oorlog stond 6% achter deze investeringskeuze, nu is dat 15%. Een stijging van 150%.
Voor diverse pensioenfondsen en -verzekeraars meet Motivaction al jarenlang hoe deelnemers aankijken tegen het beleggingsbeleid. Een moeilijke vraag voor velen wat betreft inclusiviteit. Waarin mogen de pensioenfondsen en -verzekeraars beleggen? Makkelijker te beantwoorden is de vraag waarin zij niet mogen beleggen. Vrij unaniem was Nederland tegen beleggen in de wapenindustrie. Tot nu. Moeten de fondsen weer om?
Jarenlang zijn pensioenfondsen en -verzekeraars onder druk gezet door de maatschappij om een duurzamer beleggingsbeleid op te zetten. Onder andere door zich met hun investeringen terug te trekken uit de wapenhandel. Ter beeldvorming: van de tien grootste pensioenfondsen in Nederland, investeerden negen pensioenfondsen in de wapenindustrie. Samen waren deze goed voor 1 miljard euro aan investeringen in wapenbedrijven.
Na herhaaldelijke oproepen vanuit de samenleving en druk om een maatschappelijk standpunt in te nemen, besloten pensioenfondsen gehoor te geven aan dit geluid. Sinds 2016 zijn die Nederlandse investeringen in de wapenhandel fors afgenomen.
Tot het tij keerde in 2022. Ruim een jaar na de inval van Rusland in Oekraïne zijn de meningen omgeslagen. Ten behoeve van de maatschappelijke veiligheid wil een meerderheid van de Kamer en het Ministerie van Defensie dat pensioenfondsen weer méér gaan investeren in de wapenindustrie. En niet alleen beleidsmakers in Den Haag willen dit. We zien ook groeiende steun voor deze plannen onder de deelnemers van de pensioenfondsen. Met als reden voor deze ‘change of heart’ de oorlog in Oekraïne.
Eén op de zes pensioendeelnemers is voorstander van investeren in de wapenindustrie. Maar tussen deze deelnemers zitten grote verschillen. Zo zien we dat mannen meer een uitgesproken voorkeur hebben qua beleggen, vergeleken met vrouwen. Vrouwen laten in 20% tot 40% van de gevallen de vraag waarin te beleggen onbeantwoord. Mannen doen dat voor 10% tot 20%.
Met betrekking tot wapenindustrie is nagenoeg een kwart (23%) van de mannelijke pensioendeelnemers voorstander hierin te investeren en een krappe tiende (8%) van de vrouwelijke pensioendeelnemers. Alleen met betrekking tot kernenergie is dit verschil groter. Daar zijn 60% van de mannen voorstander van, tegenover 26% van de vrouwen.
Daarnaast is financieel rendement voor mannen een belangrijkere trigger. Bijna de helft van de mannen (46%) verkiest een hoog pensioen, waarbij belegd wordt in wapens. Nagenoeg driekwart van de vrouwen (73%) heeft liever een lager pensioen waarbij niet belegd wordt in wapens.
Ook politieke voorkeur hangt samen met de opinie over wapens. Het rechtse blok (JA21, PVV, SGP, en VVD-stemmers) is vaker vóór investeringen in de wapenindustrie door pensioenfondsen en -verzekeraars.
De wapenindustrie is niet het enige thema waar een shift in de publieke opinie zichtbaar is. De oorlog in Oekraïne breekt ook de discussie over invoering van de dienstplicht weer open. Uit het onderzoek van Motivaction blijkt dat een meerderheid van Nederland (53%) vóór het invoeren van de dienstplicht is. Degenen die de dienstplicht eventueel zouden moeten vervullen, zijn vaak minder enthousiast. Onder de 35 jaar zijn meer tegenstanders dan voorstanders voor een plan dat vooral ouderen van onze maatschappij steunen.
Als het aan de minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra ligt, gaat elke 18-jarige een jaar in dienst. Jongeren kunnen hun dienstplicht dan vervullen bij het leger of bij een maatschappelijke organisatie, bijvoorbeeld in de sector zorg- en welzijn. Het onderzoek van Motivaction wijst uit dat de helft van de Nederlanders zou willen dat jongeren zelf kunnen kiezen voor een militaire diensttijd of een maatschappelijke diensttijd.
Een derde vindt dat dienstplicht in het leger vervuld moet worden. Opvallend is dat jongeren tussen de 18-24 jaar zelf vaker zouden kiezen voor dienstplichtvervulling bij een maatschappelijke organisatie. Jongeren zien een jaar in militaire dienst niet zitten. Overigens kan Hoekstra niet rekenen op meer steun uit zijn eigen achterban. CDA-stemmers zijn niet meer gecharmeerd van de dienstplicht dan stemmers met een andere politieke voorkeur.
Over het onderzoek
Voor het online onderzoek is gebruikgemaakt van het StemPunt-panel van Motivaction. 975 Nederlanders die pensioen opbouwen of opgebouwd hebben via een pensioenfonds of pensioenverzekeraar in de leeftijd van 18 tot en met 80 jaar hebben de vragenlijst volledig ingevuld. De veldwerkperiode liep van 8 tot 13 april 2023. Het onderzoek is representatief voor de kenmerken geslacht, leeftijd, opleiding, regio en waardenoriëntatie volgens het Mentality-model. Motivaction is lid van de MOA en maakt deel uit van de Research Keurmerkgroep.
